امید محمدی؛ بازار: هفته جاری مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی گزارشی در خصوص الزامات ورود ایران به زنجیره خودروهای برقی منتشر کرد. انتشار این گزارش می تواند برای دولت چهاردهم و «سید محمد اتابک» وزیر صمت راهنما اتخاذ تصمیمات جدید برای توسعه حمل و نقل برقی باشد. البته که آنچه در این گزارش تدوین شده است را رسانه «بازار» طی دو سال اخیر در گزارشات و مصاحبه های متعدد به آن پرداخته است. در گزارش مذکور سه گام برای ورود به زنجیره ارزش خودروهای برقی تعریف شده است که گام نخست آن «چیستی»، گام دوم «چرایی» و گام نهایی «چگونگی» است. متاسفانه در واحدهای خودروسازی یا بخش های تحقیق و توسعه شرکت های تولید کننده تا کنون نسبت به این گام ها پژوهشی انجام نشده است، با این تفاصیل در ادامه به بررسی مهم ترین بخش های گزارش مرکز پژوهش های خانه ملت خواهیم پرداخت؛
۶۴ درصد از خودروهای در حال تردد دنیا در اروپا و آسیا است. سهم آمریکای جنوبی، خاورمیانه و آفریقا در این میان ۱۱ درصد از خودروهای در حال تردد است
نگاهی به تولید و مصرف خودرو در دنیا
براساس آنچه که در گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی به آن اشاره شده است، ۶۴ درصد از خودروهای در حال تردد دنیا در اروپا و آسیا است. سهم آمریکای جنوبی، خاورمیانه و آفریقا در این میان ۱۱ درصد از خودروهای در حال تردد است. انجمن خودروسازان اروپا سال ۲۰۲۲ اعلام کرد که ۶۸ میلیون خودرو سواری در سراسر جهان تولید شده که نسبت به سال ۲۰۲۱ حدود ۹.۷ درصد رشد داشته است. اما رشد تولید خودرو در سال ۲۰۲۲ به معنی بهبود فروش نیست، چرا که در این سال زنجیره تامین و سیستم لجستیک در دنیا با چالش مواجه بود و عرضه خودرو ۹.۲ درصد کاهش یافته بود.
با توجه به اینکه خودروسازان در دنیا طی سال ۲۰۲۲ رشد تولید را تجربه کردند، در این میان ارزش صادرات خودرو توسط ۵ صادر کننده بزرگ یعنی آمریکا، آلمان، ژاپن، کره جنوبی و مکزیک در حدود ۷۷۶.۵ میلیارد دلار بوده است. این کشورها در سال مذکور بیشتر از ۵۱.۴ درصد از خودروهای صادر شده را تولید کردند.
در اینجا باید اشاره داشت که خودروسازی یکی از صنایع مهم برای اقتصاد اروپا است که ۱۳ میلیون شاغل در این صنعت فعال هستند. این تعداد شاغل یعنی ۷ درصد از کل مشاغل اروپا منوط به خودروسازی است، گردش مالی صنعت خودرو اروپا معادل ۸ درصد از تولید ناخالص داخلی این اتحادیه است. بنابراین اتحادیه اروپا برای حفاظت از اقتصاد و مشاغل صنعت خودرو مجبور به تعیین تعرفه جهت واردات خودروهای برقی چینی است.
سه گام اصلی برقی سازی را بدانیم
پیشتر اشاره شد که در گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی به سه گام یعنی «چیستی»، «چرایی» و «چگونگی» جهت ورود به زنجیره تامین بین المللی خودروهای برقی اشاره کرده است. در گام نخست یا چرایی بحث برقی سازی حمل و نقل معطوف به مزایایی از جمله کاهش آلودگی هوا، تغییر مدل و نوع مصرف انرژی و بهبود کیفیت زندگی معطوف می شود. در گام دوم یا چگونگی، برقی سازی حمل و نقل به توجیه پذیری اقتصادی، نحوه تولید، توزیع برق پاک و زیرساخت ها معطوف می شود. در گام نهایی یعنی چیستی، برقی سازی حمل و نقل به جزئیات فناوری باتری، مشخصات فنی خودروها و خدمات پس از فروش معطوف می شود. در دولت سیزدهم، وزیر صمت سابق بدون در نظر گرفتن این سه گام با شتاب به دنبال برقی سازی حمل و نقل بود، وضعیتی که وزیر صمت وقت برای صنعت خودرو کشور دنبال می کرد، در حال حاضر ابتر مانده است.
پیش بینی می شود که به جز چین، این رقم در شرایط فعلی برای بسیاری از تولیدکنندگان غیر اقتصادی باشد. قیمت های بالای۳۰هزار دلار بدون یارانه دولتی نیز برای اکثر کشورها جذاب نیست
تفاوت تولید خودرو برقی در چین و دنیا
براساس گزارش مذکور، بسیاری از صاحبنظران انتظار داشتند که قیمت خودرو برقی متوسط به آسانی به زیر ۳۰ هزار دلار (در اروپا به زیر۳۰ هزاریورو) کاهش یابد. ولی پیش بینی می شود که به جز چین، این رقم در شرایط فعلی برای بسیاری از تولیدکنندگان غیر اقتصادی باشد. قیمت های بالای۳۰هزار دلار بدون یارانه دولتی نیز برای اکثر کشورها جذاب نیست. چینی ها آمادگی تصاحب بازار جهانی خودرو در همه کلاس های تولیدی را دارند. تفاوت هزینه تولید در چین با آمریکا و کشورهای اروپایی علاوه بر پیشرفت خیره کننده چینی ها در کل زنجیره تامین، برتری مطلق آن ها در بازار خودروهای اقتصادی را ثبیت کرده است.
تمرکز بیش از حد چینی ها به تولید خودروهای برقی سبب شده شکاف قیمت خودروها به میزان زیادی افزایش یابد، در این شرایط فقط ۲۳ درصد از خودروهای برقی تولید چین قیمتی بیشتر از ۴۰ هزار یورو دارند.
چین اکنون به سرعت در حال حرکت به سمت دگرگون کردن مدل های جا افتاده توسعه صنعت خودروسازی در سطح جهانی است و دراین مسیر به موقعیت ممتازی دست پیدا کرده است. صنعت چین اصول خودروسازان بین المللی را به چالش کشیده است. سرمایه گذاری درازمدت چین درمهندسی و علوم بنیادین برای ظهور چین به عنوان یک رهبر در وسایل نقلیه برقی بسیار مهم بوده است. هم افزایی سیاست های کلان ملی چین در حوزه مهندسی و علوم بنیادین راه را برای تولید اقتصادی خودروهای هوشمندتر، سبزتر و مرتبطتر هموار کرده است.
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارش خود جهت ورود به زنجیره ارزش بین المللی خودروهای برقی اقدام به تعریف ۳۰ ملاحضه جهت تحلیل راهبردی مبتنی بر الزامات اقتصادی، اجتماعی و صنعتی کرده است. این ملاحضات در ۶ دسته تقسیم شده
۳۰ نکته برای ورود به زنجیره ارزش بین المللی خودروهای برقی
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارش خود جهت ورود به زنجیره ارزش بین المللی خودروهای برقی اقدام به تعریف ۳۰ ملاحضه جهت تحلیل راهبردی مبتنی بر الزامات اقتصادی، اجتماعی و صنعتی کرده است. این ملاحضات در ۶ دسته تقسیم شده که عبارتند از؛ «الزامات طراحی راهبرد کلان، الزامات اجتماعی-اقتصادی، الزامات روابط بین الملل و توسعه زنجیره تامین، الزامات حوزه زیرساخت، انرژی و محیط زیست، الزامات حمل و نقل نهایتا الزامات توسعه صنعتی» است.
این ۶ دسته از الزامات نتیجه بررسی های کلان اثرگذار در پذیرش خودرو و حمل و نقل برقی است، از سوی پیامدهای گسترده گذار به خودروهای برقی را تحلیل کرده است. ورود به زنجیره ارزش بین المللی خودروهای برقی فقط یک تغییر فناوری در حمل و نقل نیست، بلکه تعاملات چند وجهی در بخش های در سطوح مختلف کشور باید صورت گیرد. شاید مهم ترین نکته در این گزارش ملاحضات همگرایی و واگرایی سیاست های کلان ملی و بین المللی با اولویت حمل و نقل پایدار است.
